مهدی میرزایی؛حجاب و عفاف به عنوان دو ارزش انسانی در جوامع بشری بویژه جوامع اسلامی مطرح بوده است . غالباً این دو ارزش به یک معنی آمده اند اما اندک تفاوتی دارند که به طور مختصر اشاره می شود.

حجاب در لغت به معنی (مانع، پرده ) و نوعی پوشش است ولی نکته مهم این است که هر پوششی را نمی توان حجاب نامید بلکه آن پوششی مد نظر است که از طریق پشت پرده واقع شود . حجاب به معنی شایع ، به اعتبار پشت پرده شدن است و عفاف یک حالت نفسانی است که به معنای خود نگهداری، مناعت و غلبه بر هواهای نفسانی و شهوانی آمده است. بطور کلی می توان گفت حجاب نوعی پوشش ظاهری است و در واقع حجاب در برگیرنده عفاف در پوشش می باشد و عفاف نوعی حجاب درونی است که مانع گناه کردن به هر شکلی در انسان می شود.

در باب واژه شناسی حجاب و عفاف می توان بیان کرد ، در اصل معنای بحث، منع و امتناع مشترکند و تفاوت آنها مثل ظاهر بر باطن است. به عبارتی دیگر منع و بازداری حجاب مربوط به (تاثیر ظاهر بر باطن ) و منع و بازداری عفاف مربوط به ( تاثیر باطن بر ظاهر)  است. نکته مهم این است با توجه به اینکه اصل تاثیر ظاهر بر باطن و بالعکس تاثیر باطن بر ظاهر یکی از ویژگیهای اخلاق عمومی انسان است در اینجاست که حجاب و عفاف بر هم تاثیر متقابل و دوجانبه دارند. بطور کلی می توان گفت با توجه به تاثیر متقابل حجاب و عفاف بر روی همدیگر ، هرچه حجاب و پوشش ظاهری بهتر باشد بالطبع در تقویت و پرورش روحیه باطنی و درونی (عفاف) تاثیر بهتری دارد و به همین صورت اگر عفت درونی و باطنی بهتر باشد باعث حجاب و پوشش ظاهری بهتر در جامعه خواهد شد.  موضوع حجاب و عفاف به عنوان یک مقوله اساسی دارای ابعاد مختلف ارزشی ، اعتقادی ، عبادی ، فلسفی ، اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی ، حقوقی ، آموزشی ، تربیتی ، روانی و حتی زیستی همواره یکی از موضوعات و مسایل مهم و چالش برانگیز در کشور بوده است. چند بُعد (چند وجهی ) بودن حجاب و عفاف یکی از معضلات در این زمینه است و ار آنجا ناشی می شود که این موضوع دارای تفسیرهای متفاوت و گاه متناقض از دیدگاههای مختلف در نزد علوم و مکاتب و حتی اشخاص حقیقی و حقوقی می باشد . یکی از این دیدگاهها ، بحث آموزش و پرورش عنوان بزرگترین نهاد اجتماعی و فرهنگی کشور است که موضوع حجاب و عفاف در آن بسیار اهمیت دارد.

ضرورت وجود حجاب و عفاف از دیدگاه آموزشی و تربیتی در کتب درسی ، به عنوان اصلی ترین، مهمترین و متداول ترین منبع آموزش و یادگیری و تربیت دانش آموزان می تواند نمایان شود. لذا این پژوهش در تلاش برای تبیین و تحلیل ضرورت موضوع حجاب و عفاف با توجه به ابعاد مختلف آن در کتب درسی دانش آموزان است که در ادامه به آن اشاره می شود.

در چند دهه اخیر ، مسئله حجاب و عفاف همواره یکی از معضلات مهم اجتماعی و فرهنگی جامعه ما بوده که مورد توجه و تحلیل صاحب نظران، کارشناسان و مسئولان دستگاههای اجتماعی و فرهنگی جامعه قرار گرفته است. در این بین نظام آموزش و پرورش به عنوان عضو اصلی شورای اجتماعی وزارت کشور نقش غیر قابل انکاری در ترویج و نهادینه کردن فرهنگ حجاب و عفاف در هر سطحی از جامعه بر عهده دارد. نظام آموزش و پرورش کشور زمانی موفقیت عینی خود را در مورد موضوع حجاب و عفاف می تواند ببیند که این موضوع با تمام ابعاد وجودی خود در مدارس، کلاس ها و کتب درسی دانش آموزان به عنوان تنها منبع آموزش ، یادگیری و تربیت به شیوه مطلوب و جذاب وارد شود و در رفتار و کردار ذهنی و  عینی دانش آموزان نهادینه شود. این امر با توجه به گسترش فرهنگ ابتذال غرب و مقابله با فرهنگ اسلام گرایی و گسترش جنگ تبلیغاتی وسیع و پر هزینه علیه اعتقادات و ارزش های جوامع اسلامی مهمتر جلوه می کند.

نگاهی به اندیشه ها و دیدگاههای حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری (مدظله العالی ) در زمینه حجاب و عفاف

بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) با بهره جستن از چشمه زلال معارف اسلام ناب محمدی (ص) و تعالیم ارزشمند ائمه اطهار (علیهم السلام ) درک ، نقش و مسئولیتی عظیم برای زن مسلمان قائل بودند و در احیای هویت زن مسلمان در جهان نقش بی بدیلی داشتند. حضرت امام خمینی (ره ) با بسیاری از محدودیت ها و بی منزلتی ها در مورد زن و حجاب زن بیزار بود و در عین حال مواضع افراطی مدعیان حقوق زن که با ادعاهای موهوم در مسیر اضمحلال نظام خانواده و معنویت گام بر می داشتند به مبارزه جدی می پرداختند. حضرت امام خمینی (ره) کشف حجاب را از بزرگترین خیانت های رژیم طاغوت پهلوی می دانستند . حضرت امام خمینی (ره ) زن را مربی انسان و مظهر تحقق آمال بشر می دانستند و حفظ حجاب و عفاف را یک وظیفه الهی و اسلامی برای صیانت از ارزش ، کرامت و شخصیت زن ، حفظ امنیت اجتماعی و روحی ، شکل گیری حیات طیبه خانواده ها و وسیله ای برای مبارزه علیه وسوسه های شیطانی و نفوذ استعمار بیگانگان می دانستند. حضرت امام خمینی (ره ) بی حجابی و بی بندباری را از ترفندهای خطرناک استعمار برای تحقیر و به نابودی کشانیدن نسل جوان کشور و  تهاجم فرهنگی به خانواده ها می دانستند.

مقام معظم رهبری (مدظله العالی) حجاب را به معنای پوشیدن سالم می دانند و تاکید دارند در زمینه پوشش، نباید از هجوم تبلیغاتی منفی دشمن غافل بود. ایشان بارها به این نکته اشاره دارند که حجاب به معنای منزوی کردن زن در اجتماع ، سیاست و مسائل فرهنگی نیست . ایشان چادر را حجاب برتر اسلامی و نشانه ملی می دانند، اما بر سایر پوشش ها که با حفظ کرامت و شخصیت زن سازگار باشد نیز تاکید دارند. ایشان همچنین حفظ حجاب و عفاف را عاملی برای رسیدن زنان به جایگاه و رتبه حقیقی و عالی معنوی و دینی زنان می دانند.

رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) ، ۲ نکته را در مورد زنان به عنوان ۲ مشکل و آسیب جدی می دانند :

۱- نگاه غلط و بد فهمیدن جایگاه و منزلت زن در جامعه

۲- بد فهمیدن مسئله خانواده و بد عمل کردن در رفتارهای تربیتی داخل خانواده .

ایشان مسئله حجاب را در غرب مسئله ای مذهبی و یا غیر مذهبی نمی دانند و معتقدند : سیاست های راهبردی و بنیادی دنیای استعمار و غرب در عرضه شدن زن به عنوان یک کالا و هرزه شدن او، حجاب و عفاف اسلامی را مانع جدی در سر راه خود می داند و در صدد از بین بردن آن هستند که این کار را از درون خانواده ها آغاز می کنند (پایگاه اطلاع رسانی دفتر نشر آثار مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، ۱۳۹۰).

در پایان می توان عوامل زیر از مهمترین عوامل مرتبط یا ضرورت گنجاندن مسئله حجاب و عفاف در محتوای کتب درسی دانست:

۱. جایگاه، اهمیت و ارزش دینی، اعتقادی و چند بُعدی بودن حجاب و عفاف ۲. تأثیر و الگو پذیری دانش آموزان از محیط، جو، فرهنگ و ارزش های حاکم در مدارس نظیر؛ فرهنگ حجاب و عفاف ۳. افزایش فشارها و حجم تبلیغات منفی دنیای غرب در قالب جنگ نرم و شبیخون فرهنگی در خصوص اسلام هراسی و مقابله با اعتقادات دینی و شیوع بد حجابی بی حجابی در جامعه ۴. اهمیت مدارس به عنوان بزرگترین و تاثیرگذارترین نهاد اجتماعی، فرهنگی در مقابله با تاثیرگذاری منفی فرهنگ غرب ۵.اهمیت و جایگاه کتب درسی و محتوای آن به عنوان اصلی ترین، ارزان ترین، متداولترین و عینی ترین منبع آموزش، یادگیری و تربیت در مدارس در جهت نهادینه نمودن و انتقال فرهنگ حجاب و عفاف در دانش آموزان از جمله ضرورت های تبیین و گنجاندن موضوع حجاب و عفاف در محتوای کتب درسی اند.